Adviesmodel Duurzame Ontwikkeling – Leiderschap
Uitdagingen van duurzame transities: Leiderschap
Of het nu gaat om het behalen van de gele trui, of het realiseren van drie belangrijke duurzame transities: goed leiderschap is belangrijk om het te laten slagen. Binnen de duurzame transities is het echter extra belangrijk én extra uitdagend. Recent onderzoek doet vermoeden dat leiderschap binnen deze transities nog niet altijd even goed opgepakt wordt. In deze blog gaan we daarom in op het onderwerp leiderschap. Waarom is leiderschap nou eigenlijk zo belangrijk? Welke functies en taken zijn daarbij van belang? En hoe pak je deze taken nou goed op?
Leiderschap in theorie
De transitie naar een energieneutrale, klimaatadaptieve én circulaire samenleving wordt gekenmerkt door een groot aantal stakeholders, hun relatief nieuwe rol binnen de beleidswereld en de grote impact die ze hebben op onze leefomgeving. Daardoor vraagt deze transitie een andere uitvoering van leiderschap dan wat we normaal gesproken gewend zijn. Er ligt bijvoorbeeld meer nadruk op het betrekken, linken en motiveren van het groot aantal stakeholders. Ook zijn de transities (nog) erg controversieel, omdat er nog veel onzeker is en taken en verantwoordelijkheden vaak onduidelijk zijn. Leiderschap is binnen deze transities dus extra belangrijk, maar ook extra uitdagend.
Er zijn verschillende leiderschapsfuncties en -taken waar extra aandacht aan besteed zou moeten worden. Allereerst is er de bestuurlijke functie. Deze functie betreft de verantwoordelijkheid voor het genereren en toekennen van capaciteit en middelen, de totstandkoming en monitoring van beleid en het duidelijk formuleren van taken en verantwoordelijkheden. Daarnaast is het belangrijk dat de faciliterende en netwerkende functie uitgevoerd worden. Intern en extern moeten stakeholders bijvoorbeeld aan elkaar worden gelinkt, de urgentie van de transities moet duidelijk en versterkt worden, actoren moeten worden gestimuleerd en er moet vertrouwen zijn.
Leiderschap in de praktijk
Het is erg belangrijk dat een overheid deze functies en taken oppakt. Recent onderzoek doet echter vermoeden dat dit nog onvoldoende gebeurt. Uit dit onderzoek kwamen namelijk verschillende organisatorische uitdagingen naar voren die het lastig maakten om integraal met de duurzame transities aan de slag te gaan. Zo bleek de bewustwording en urgentie bijvoorbeeld nog erg laag te zijn en lukte het de gemeenten nog niet om echt integraal te werken. Hoewel dit de resultaten waren voor een selecte groep onderzochte gemeenten, kunnen wij goed voorstellen dat deze uitdagingen ook binnen andere gemeenten en overheden voorkomen.
Het is ook voor uw organisatie belangrijk om met de juiste leiderschapsfuncties en -taken te zorgen dat deze uitdagingen aangegaan worden. Zeker als gemeente speel je hierin een cruciale rol. Het scheelt hierin dat de faciliterende en netwerkende rol ook door andere stakeholders opgepakt kunnen worden. Toch zijn er in onze ogen nog genoeg taken waar je als decentrale overheid echt mee aan de slag moet.
Waar moet ik mee aan de slag?
Allereerst heb je een goede positie om bewustwording, urgentie en draagvlak te creëren en te vergroten. Ga hiervoor in gesprek met stakeholders over de noodzaak van maatregelen en zorg dat de neuzen dezelfde kant op komen te staan. Dit betekent ook dat er een juiste balans moet komen tussen korte-termijn-handelen en het lange-termijn-perspectief. Want de écht grote winst van duurzaam handelen wordt dan misschien pas op de lange-termijn merkbaar, maar recente omstandigheden laten nu al zien dat korte-termijn-maatregelen ook hartstikke urgent zijn. Denk bijvoorbeeld aan de hitte, wateroverlast en droogte in de zomer van 2020.
Daarnaast moeten er extra capaciteit en middelen beschikbaar worden gesteld. Tegelijkertijd zal er goed omgegaan moeten worden met het reeds beschikbare budget. Integraal werken is daarbij belangrijk. Door integraal te werken, kunnen verschillende maatregelen makkelijker aan elkaar worden gekoppeld. Hierdoor ontstaan synergiën en creëer je meerwaarde. En doordat je zo werk met werk kan maken, hoeft dit vaak nog niet eens heel veel extra te kosten. Als laatste ben je als overheid ook verantwoordelijk om intern én extern een duidelijke verdeling te maken van taken en verantwoordelijkheden van en tussen stakeholders. Hier kan je mooi mee aan de slag, nadat je al deze stakeholders bewust hebt gemaakt van de urgentie!
Hoe ga ik hiermee aan de slag?
Wij kunnen ons goed voorstellen dat deze eerste stappen lastig zijn. Misschien wil je als gemeente bijvoorbeeld al stakeholders gaan betrekken, maar weet je niet wie je moet betrekken? En hoe creëer je nou echt de urgentie om op korte-termijn integraal aan de slag te gaan? Er zijn wel wat tools om een eerste stap te zetten, maar deze zijn vaak nog niet vanuit een integraal perspectief opgezet.
Bij DON Bureau hebben we daarom een tool ontwikkeld om overheden bij deze eerste stappen te ondersteunen: het Adviesmodel Duurzame Ontwikkeling. Een tool waarmee we wel écht integraal kunnen werken.
Onze oplossing: het Adviesmodel Duurzame Ontwikkeling
Met het Adviesmodel Duurzame Ontwikkeling stellen we in korte tijd een bruikbaar advies op, waarin staat beschreven welke duurzame maatregelen op een locatie mogelijk zijn. Hiermee laten we dus ook zien welke stakeholders betrokken zouden moeten gaan worden. Daarnaast laten we de (financiële) meerwaarde zien wanneer er integraal wordt gewerkt. Of om het iets negatiever te brengen: we laten zien welke kansen je laat liggen als er níet integraal gewerkt wordt. Door dit soort kansen inzichtelijk te maken, wordt het eenvoudiger om draagvlak te creëren voor de integrale aanpak van de transities. Daarnaast zorgt het voor een efficiënte en effectieve uitvoering van maatregelen die toch al uitgevoerd moeten gaan worden. Toch zal er vanuit de overheden nog wel gezorgd moeten worden voor meer capaciteit en middelen. Een geldboom is namelijk geen reële maatregel (al zou het qua verkoeling en waterberging wel erg interessant kunnen zijn). Met ons advies kan er in ieder geval wel bewust om worden gegaan met de middelen die nu beschikbaar zijn.
“Een beetje van jezelf en een beetje van DON Bureau”
Onze adviezen an sich zijn natuurlijk niet dé oplossing om de organisatorische uitdagingen te overwinnen. Als overheid moet je nog steeds de bestuurlijke, faciliterende en netwerkende functie uitoefenen door bijvoorbeeld in gesprek te gaan met verschillende stakeholders.
Ons advies vormt hierbij wel een mooie basis voor de invulling van een dergelijk gesprek door inzichtelijk te maken wie er betrokken zou moeten worden en waar de kansen liggen. Dit kunt u dan weer gebruiken om bewustwording, urgentie en draagvlak te creëren én vergroten. En als de stakeholders op deze manier dan toch al betrokken zijn, is het weer eenvoudiger om onderling duidelijke afspraken te maken over de verdere taken en verantwoordelijkheden.
Met onze unieke aanpak kunnen we overheden dus helpen om organisatorische uitdagingen te overwinnen. In deze blog gingen we hierbij in op de geobserveerde uitdagingen in recent onderzoek. Ook al hebben wij het idee dat deze ook voor andere overheden gelden, zijn we erg benieuwd met welke organisatorische uitdagingen u te maken heeft. Spelen de geobserveerde uitdagingen ook in uw gemeente of organisatie? Hoe pakken jullie deze op? Welke rol heeft u hierbij?
Verder in gesprek over de duurzame transities, organisatorische uitdagingen, leiderschap of het Adviesmodel Duurzame Ontwikkeling?
Neem dan contact op met Tom of Jorg!